Atrakcje Turkmenistanu to nie tylko Derwaza i oszałamiający Aszchabad. Sprawdź, co warto jeszcze zobaczyć w tym kraju.
Atrakcje Turkmenistanu
Pustynne terytorium Turkmenistanu kryje w sobie wiele śladów starożytnego i średniowiecznego Wschodu. W mniejszym lub większym stopniu zachowały się tutaj pamiątki po pierwszych strukturach państwowych, które powstawały w Azji Środkowej. W tym tekście chcemy przedstawić Wam atrakcje Turkmenistanu, które skupiają się wokół obiektów historycznych i naturalnych.
Starożytne miasto Merw
Zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO jako najlepiej zachowane starożytne centrum miejskie na dawnym Jedwabnym Szlaku. Merw swego czasu było m.in. stolicą Aleksandrii Margiańskiej. Centrum dawnego Merw stanowi twierdza Erk-Kala, założona około 500 roku p.n.e.
Obecnie ruiny miasta obejmują pięć starożytnych osad — Erk-Kala, Gyaur-Kala, Sultan-Kala, Abdullahan-Kala i Bayramalihan-Kala, które powstawały w różnym okresie rozwoju miasta. Więcej o Merw możecie przeczytać w naszym artykule na temat tego miasta.
Nisa — stolica Partów
Obecnie Nisa to ruiny starożytnego miasta, którego najwcześniejsze ślady sięgają IV wieku p.n.e. Kompleks składa się z dwóch miast, jedno nazywane Nowym (znajduje się w dolinie, to historyczna stolica Partów), drugie Starym (królewska forteca na wzgórzu).
Nisa jest jednym z najważniejszych zabytków Turkmenistanu z czasów starożytnych. Próbki partyjskich malowideł ściennych i dekoracji architektonicznych znajdują się obecnie w Muzeum Sztuk Pięknych. Rytony, marmurowe posągi, cenne znaleziska z grobowców królewskich są wystawiane w salach Muzeum Narodowego Turkmenistanu.
W 2007 roku Nisa została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Na turkmeńskiej liście znajduje się również Merw i Kunia Urgencz (mapę z wszystkimi obiektami z listy UNESCO na terenie poradzieckim znajdziecie tutaj).
Kunia Urgencz
Kunia Urgencz to starożytna stolica północnego Chorezmu. Miasto było jednym z największych ośrodków na Jedwabnym Szlaku. Pozostałości najstarszej twierdzy na wzgórzu Kyrkmolla pochodzą z IV-V wieku p.n.e. W połowie VIII wieku miasto stało się drugim, co do wielkości miastem po uzbeckiej Bucharze.
Do głównych atrakcji, które zostały po tym mieście, można zaliczyć wzgórze Kyrkmolla, meczety, bramy karawanserajów, mauzolea (m.in. filozofa Najm al-Din Kubra
czy księżniczki Turabek Chanum), medresę i pochodzący z przełomu XI/XII wieku minaret Kutlug-Timur, który ma być najwyższym minaretem w Azji Środkowej.
Dehistan
Jedno z najbardziej izolowanych miast na szlaku karawan, położone między Chorezmem, a Hrykanią, które powstało najprawdopodobniej na przełomie VIII i IX wieku i szczyt swojej potęgi osiągnęło między X a IV wiekiem.
Dehistan rozwinął się najbardziej za panowania dynastii Khwârezm-Shahs. Miasto miało wówczas powierzchnię około 200 hektarów i było otoczone podwójnym pierścieniem murów. Obecnie oglądać możemy dwa minarety, portal meczetu, pozostałości murów miejskich, ruiny karawnaserajów i mauzolea położone na miejskiej nekropolii. Jedno z mauzoleów Shir Kabur łączy w sobie cechy meczetu, dzięki czemu jest to najstarszy meczet na terenie Turkmenistanu.
Oaza Serachs
W oazie znajduje się około 130 wzgórz (zwanych w Turkmenistanie „depe”), kryjących pozostałości dawnych osad. Największe z nich, Stary Serachs, to ruiny dawnego centrum oazy. Jak świadczą ślady osadnictwa pierwsi ludzie pojawili się tutaj w II tysiącleciu p.n.e. Kres życiu w oazie położył w 1832 roku irański władca, który zniszczył miasto, a mieszkańców, którzy przeżyli wygnał do okolicznych osad.
Obecnie w oazie znaleźć możemy m.in. ruiny XI-wiecznego mauzoleum Yarty-Gumbez, mauzoleum Abul Fazla (Serahs-baba), czyli kwadratowy budynek z kopułą ozdobiony marmurem i inskrypcjami z Koranu, czy zaoroastryjską świątynię ognia Mele Hairam.
W oazie Serachs od niemal 30 lat badania archeologiczne prowadzą specjaliści z Uniwersytetu Warszawskiego.
Meczet Seyit Jamal ad-Din
Meczet Seyit Jamal ad-Din został pomyślany jako duży kompleks religijny, którego znakiem rozpoznawczym jest wysoki ceglany portal z dekoracją i panelami z arabską epigrafiką. Nad łukiem znajdowała się wyjątkowa mozaika — dwa wijące się smoki na tle kwiatów jabłoni. To nawiązanie do lokalnej, starożytnej historii tych ziem i najprawdopodobniej jest to jedyny meczet na świecie z wizerunkami smoków na głównej fasadzie.
Meczet został zbudowany przez władcę Chorasanu Abu al-Kasima Babura w 1456 roku i zniszczony podczas trzęsienia ziemi w Aszchabadzie w 1948 roku. Zachowały się jedynie dolne części przyczółków portalu i fragmenty murów. Wraz z meczetem pod gruzami legły również unikalne wizerunki smoków. Naukowcy odnowili jednak fragmenty portalu i dziś można je oglądać w Muzeum Sztuk Pięknych Turkmenistanu.
Płaskowyż Dinozaurów. Hojapil (Khodzhapil)
To wyjątkowe miejsce, które nie ma odpowiednika na naszej planecie. Płaskowyż to wapienna płyta o wymiarach 400 × 300 metrów, nachylona pod kątem 120 stopni, na której utrwaliło się 1500 par dobrze zachowanych odcisków dinozaurów, które przemaszerowały tędy około 70-90 milionów lat temu.
Ślady utrwaliły się w ziemi dzięki procesowi lityfikacji. Dinozaury zostawiły ślady na miękkim podłożu, które z czasem zaschło i się utwardziło. Następnie kolejne warstwy osadów pokryły odciski, dodatkowo je zabezpieczając. W procesie lityfikacji osady pod wpływem ciśnienia i czasu zamieniają się w skałę, co pozwoliło na ich zachowanie do dziś.
Jaskinia Ekedeshik
To kompleks jaskiniowy, powstały przed naszą erą, którego nazwę można tłumaczyć jako „jedna dziura”. Oznacza to, ni mniej ni więcej, że do jaskini prowadzi jedno wejście.
Jaskinia składa się z dwóch pięter. Na niższym dawni mieszkańcy zbierali wodę z podziemnych źródeł, na wyższym znajdowały się pomieszczenia mieszkalne, kuchenne, sale i ołtarz. W sumie badacze naliczyli 44 pomieszczenia, w których ludzie mieszkali całymi rodzinami, najprawdopodobniej od I wieku p.n.e.
Jaskinie Karlyuk
Zbocza pasma górskiego Kugitangtau poprzecinane są licznymi wąwozami, w których kryją się strome klify, sięgające nawet 200 metrów. Wewnątrz z nich znajdują się dziesiątki jaskiń o długości od kilkuset metrów do kilku kilometrów. Nazywane są jaskiniami Karlyuk od nazwy wioski, z której prowadzi droga do większości z nich.
Jaskinie mają galerie, korytarze, sale, labirynty. Znajdują się w nich formacje gipsu, kalcytu, aragonitu w postaci stalaktytów, stalagmitów, kamiennych zasłon itp. Jedna z jaskiń — Hashimeyuk/Хашимеюк — składa się z wielu korytarzy i labiryntów o wysokości 5-8 metrów, a jej całkowita długość wynosi 3,5 km. Jaskinia znana jest od czasów starożytnych. Lokalni historycy i archeolodzy twierdzą, że wydobywano z niej onyks wykorzystany do dekoracji mauzoleum Tamerlana.
Jezioro Kow Ata i jaskinia Baharden
Jaskinia jest jednym z najbardziej unikalnych miejsc na świecie, gdzie można zanurzyć się w podziemnym jeziorze termalnym Kow Ata, którego nazwę można tłumaczyć, jako „Ojciec jaskiń”.
Jaskinia Baharden, w której znajduje się akwen, ma długość około 230 metrów. Samo jezioro ma długość około 80 metrów i głębokość dochodzącą do 16 metrów. Jezioro jest zasilane przez termalne źródła mineralne, a temperatura wody utrzymuje się na stałym poziomie około 33-37°C przez cały rok. Woda jest bogata w siarkowodór, który ma właściwości lecznicze.
Zdaniem archeologów jaskinia była odwiedzana przez ludzi od ponad dwóch tysiącleci. Dzisiaj jest wyposażona w betonową rampę, punkt widokowy i oświetlenie. Niestety udogodnienia i otwarcie dla publiczności negatywnie wpłynęły na żyjącą tam kolonię nietoperzy, która znacznie uszczuplała.
Kanion Yangykala
Kanion Yangykala, którego nazwę można tłumaczyć jako Ognista Twierdza, to jedno z najbardziej malowniczych miejsc w Turkmenistanie. Położony jest około 160 km na wschód od Turkmenbaszy.
Miliony lat temu ten wielobarwny kanion był częścią dna ogromnego oceanu. Po wycofaniu się wód pozostał skalisty krajobraz, który erodował pod wpływem wiatru i deszczu, tworząc klify i kaniony o ścianach wyglądających jak szkielety dziwnych, osiadłych morskich stworzeń. Ściany kanionu są kolorowe z dominacją odcieni czerwieni.
Kanion jest często nazywany „Wielkim Kanionem Azji Środkowej”, choć różni się od swojego amerykańskiego odpowiednika. W wielu miejscach przypomina raczej krajobraz marsjański, pełen dziur i chaosu.
Wioska Nokhur
Położona jest w zachodniej części pasma Kopet Dag, na wysokości 1000-1100 metrów n.p.m.
Według legendy nazwa Nokhur pochodzi od biblijnego proroka Noego, którego arka miała osiąść w okolicy. Bogactwo i różnorodność flory i fauny występującej w okolicy ma tłumaczyć właśnie ten fakt.
Wioska jest zamieszkana przez górskie plemię, które przez wieki zachowało swoją unikalną kulturę, tradycyjne rzemiosło i architekturę. Nokhur, położony na górskim płaskowyżu, składa się z dwupiętrowych domów, wśród których pną się winorośle, migdały i drzewa granatowe. Jednym z ciekawych okazów drzew jest stary platan, w którego pniu mieści się kilka osób. Na obrzeżach wioski znajduje się także specjalne miejsce do składania życzeń — Gyz Bibi, czyli wąska szczelina w skale, którą miejscowi uważają za drzwi do raju.
Wieś jest również znana z cmentarza, na którym prawie każdy grób jest oznaczony drewnianym słupem ozdobionym rogami górskiej kozy. Żyjący w górach mieszkańcy uważają górskie kozy za święte zwierzęta ze względu na ich siłę i wytrzymałość.
Obok wsi znajduje się duży wodospad Khuri-Khuri.
To nie wszystkie atrakcje Turkmenistanu, bo ten kraj, mimo ogromnego pustynnego obszaru, oferuje wiele więcej. Uczciwie trzeba jednak dodać, że obejrzenie choć jednego z wymienionych przez nas miejsc, jest coraz trudniejsze. Restrykcyjny Turkmenistan po okresie pandemii nie przywrócił możliwości zdobycia wizy tranzytowej, która jest jedyną szansą budżetowego dotarcia do tego kraju. W obecnej jedyna szansa wjazdu do Turkmenistanu wiążę się z wykupieniem wycieczki, która potrafi kosztować od 150 dolarów za dzień pobytu.