Zabytki z listy UNESCO, wielowiekowa historia, a nawet obszar katastrofy ekologicznej — Uzbekistan jest interesującym krajem do zwiedzania.
Od czasu wprowadzenia ruchu bezwizowego dla Polaków coraz przychylniej turyści patrzą na Uzbekistan. Problemem wciąż pozostaje jeszcze tania podróż do Azji Środkowej, choć od 2022 roku stało się to łatwiejsze za sprawą linii Wizz Air, która uruchomiła loty z Abu Dhabi do Taszkentu i Samarkandy, więc z Polski możemy się tam dostać z przesiadką (np. lecąc z Krakowa). Tak czy siak, kraj staje się coraz bardziej dostępny, więc to garść porad na temat tego, co zwiedzać w Uzbekistanie. Lista oczywiście nie wyczerpuje tematu i może służyć jako zachęta do dalszej eksploracji i poszukiwania mniej turystycznych miejsc.
Co zwiedzać w Uzbekistanie?
Taszkent
Główny hub komunikacyjny, skąd możemy pojechać lub polecieć w każde miejsce w kraju, lub poszukać transportu do Tadżykistanu, Kazachstanu czy Kirgistanu. Przez część turystów traktowany trochę po łebkach. W mieście, a w zasadzie pod ziemią, możemy podziwiać architektoniczne perełki — stacje metra. Na lokalne zakupy można wybrać się na bazar Chorsu, odwiedzić „polską” Katedrę Najświętszego Serca Pana Jezusa, Państwowe Muzeum Historii Uzbekistanu, czy plac Timura w samym centrum, przy którym stoi okazały Hotel Uzbekistan (powinien spodobać się miłośnikom poprzedniej epoki). Do tego parę zabytkowych medres i meczetów i już początek wycieczki udany.
Szachrisabz
Miasto — symbol. Leży trochę poza głównym szlakiem turystycznym, więc jest rzadziej odwiedzane, ale to błąd, bo w Szachrisabz natkniecie się na zabytki z listy UNESCO. Na listę trafiło centrum miasta, w którym urodził się Timur Chromy, zwany też Tamerlanem. To XIV-wieczny władca, hołubiony w Uzbekistanie. W mieście zachowały się fragmenty monumentalnego pałacu Ak-Saraj, XV-wieczna łaźnia, kryty bazar Chorsu, średniowieczne domy i inne zabytki, które swoją powierzchnią obejmują aż 240 hektarów.
Samarkanda
Jedno z najstarszych miast w Azji Środkowej, zarazem jedno z największych, które w swoich dziejach pełniło szczególną funkcję — tutaj władcy osadzali swoją stolicę, było ośrodkiem handlu, tutaj wykuwały się nowe idee, a do Samarkandy ciągnęli spragnieni intelektualnego rozwoju. W przeszłości stanowiło centrum kultury, nauki i sztuki islamskiej. Miasto wręcz jest zapchane zabytkami (znów UNESCO!): Meczet Bibi Chanum (XIV w.), mauzoleum Szach i Zinda, kompleks Registan, mauzoleum Gur-i Mir, w którym spoczywa Timur to tylko nieliczne atrakcje tego fantastycznego miasta.
Buchara
Kolejna uzbecka perła, którą turyści wymieniają jednym tchem obok Samarkandy oraz Chiwy i kolejne zabytki z listy UNESCO. Podobnie jak Samarkanda, Buchara również była ważnym miejscem na mapie kultury, nauki i sztuki islamu, choć jest młodsza od Samarkandy. Zabytkowe centrum Buchary obejmuje około 140 obiektów, wśród których znajdują się m.in.: Cytadela Ark, Mauzoleum Samanidów (IX/X w.), minaret Kalon, medresę Ułun-Bega (najstarsza medresa w Azji Środkowej, pochodzi z początków XV wieku), czy kompleks budowli Lab-i Hauz (dosł. Nad Stawem), który jak sama nazwa wskazuje znajduje się wokół niewielkiego zbiornika. Tuż obok znajduje się przepiękny drewniany meczet Bala Chauz. Ryszard Kapuściński pisał o nim: „Jest to unikalny zabytek architektury Azji Środkowej XVIII wieku, właściwie jedyny, jaki z tego okresu ocalał. Portal i ściany Bala Chauzu zdobi ornament drzewny, którego piękno i precyzja nie mają sobie równych. Każdy musi się tym zachwycać”.
Chiwa
Mało zabytków z listy UNESCO? No to mamy kolejne! Chiwa jest najmniejszym i najmłodszym (choć liczy sobie około 15 stuleci) z miast wielkiej trójki. W swojej historii również przechodziła z rąk do rąk. Władali nią m.in. Arabowie, Seldżucy, Mongołowie, Timur, czy Persowie. Miasto było też stolicą Chanatu Chiwy i znane jest przede wszystkim ze swojego zabytkowego centrum — Iczan Kala z charakterystycznymi, olbrzymimi murami warownymi. Na jego terenie znajdziecie kilkadziesiąt zabytków (głównie meczetów, minaretów i medres), głównie z XVIII i XIX wieku. Ze względu na duże skoncentrowanie obiektów zwiedzanie jest przyjemne, bo nie musimy się nachodzić.
Mujnak, Jezioro Aralskie
Niewielkie miasto, niegdyś duży port z największym w regionie zakładem przetwórstwa rybnego. Dziś smutna pamiątka wcale nie tak odległych czasów, cmentarzysko pordzewiałych statków, które znalazły swoją przystań na dnie wyschniętego Jeziora Aralskiego. Apokaliptyczny klimat, przypominający wyglądem koniec znanego nam świata z jednoczesnym przypomnieniem, że człowiek potrafi wyrządzić naturze nieodwracalną krzywdę.
Nukus i Mizdakhan
Bardzo prawdopodobne, że jadąc do Mujnaku zatrzymacie się w Nukusie (tutaj też można zorganizować wycieczkę nad sam brzeg Jeziora Aralskiego). Miasto jest stolicą regionu — Karakałpacji. W Nukusie jest świetne (choć bilety są horrendalnie drogie) Muzeum Sztuki im. Igora Sawickiego, w którym znajduje się jedna z największych i najciekawszych kolekcji sztuki awangardowej na świecie (!).
Kilkanaście kilometrów od Nukusu niemal pod granicą z Turkmenistanem znajduje się Mizdakhan starożytna nekropolia i stanowisko archeologiczne. Mizdakhan pierwotnie było miastem (założonym około w IV w. p.n.e.), które funkcjonowało do XIV w., ale pojawił się Timur, który obrócił je w perzynę. Od tego czasu służy wyłącznie jako miejsce pochówku, a większość widocznych dziś mauzoleów i część meczetu pochodzi z tego okresu. Legenda głosi, że na terenie miasta znajduje się grób Adama.
Starożytne twierdze w oazie dawnego Chorezmu
W promieniu kilkudziesięciu kilometrów od Urgenczu, w dawnej życiodajnej oazie Chorezmu znajdują się pozostałości starożytnych i średniowiecznych twierdz, np. Akchakhan-Kala, Kirkiz Kala (duża i mała), Ayaz Kala, Toprak Kala, które są wietrzejącymi śladami dawnej świetności tych ziem. Część twierdz jest lepiej zachowana, inne mniej. W samej Karapałkacji miano się doliczyć nawet 300 pozostałości po dawnych miastach i fortecach, z czego najwięcej (około 50) znajduje się w południowo-wschodniej części regionu.
Kokand
Leży na wschodzie kraju, a pierwsze wzmianki o mieście pojawiły się już w X wieku. Kokand to dawna stolica Chanatu Kokandzkiego, państwa, które przetrwało 170 lat (XVIII-XIX w.), obejmując w szczycie swojej potęgi większą część obecnego Uzbekistanu, część południowego Kazachstanu, Kirgistanu, Tadżykistanu i Chin. Państwo nie tylko zajmowało duże terytoria, ale działało prężnie i wyróżniało się jako dobrze prosperujący ośrodek handlowy i religijny. W Kokandzie miało istnieć ponad 300 meczetów i kilkadziesiąt medres. Z tamtego okresu zachowało się wiele zabytków, wśród których najbardziej znany jest pałac Starożytny Pałac ostatniego władcy chanatu — chana Khudayara.
